Persoonlijkheidstheorie van Jung
De zin en onzin van persoonlijkheidstests gebaseerd op de persoonlijkheidstheorie van Jung
Er zijn verschillende persoonlijkheidstests in omloop. Met name tests die in meer of mindere mate gebaseerd zijn op de persoonlijkheidstheorie van de arts Carl Jung winnen steeds meer aan populariteit onder managers en leidinggevenden. Waarom zijn persoonlijkheidstests zo populair? Hoe ziet de persoonlijkheidstheorie van Jung eruit? En hoe kunt u persoonlijkheidstests implementeren binnen uw bedrijf? In dit artikel bespreken we al deze aspecten van de persoonlijkheidstest.
Waarom een persoonlijkheidstest?
Steeds meer bedrijven voeren een persoonlijkheidstest uit als onderdeel van de selectieprocedure. Persoonlijkheidstesten zouden het ware karakter van een potentiële werknemer aan het licht moeten brengen. In een sollicitatiegesprek kan iemand zich immers beter voordoen dan hij is. Uit een persoonlijkheidstest kan blijken of iemand daadwerkelijk geschikt is voor de functie en of iemand past bij het bedrijf. Een goede match kan immers het personeelsverloop terugdringen en de productiviteit verhogen.
| Voordelen persoonlijkheidstests | Mogelijke nadelen |
|---|---|
| Objectieve inzichten in kandidaatprofielen | Risico op labeling en vooroordelen |
| Betere match tussen functie en persoonlijkheid | Momentopname, persoonlijkheid kan veranderen |
| Verhoogde teamdynamiek en samenwerking | Niet altijd wetenschappelijk onderbouwd |
| Lagere kosten door minder personeelsverloop | Kan diversiteit in teams beperken |
De persoonlijkheidstheorie van Jung
Jung introduceerde in zijn boek Psychologische Typen zijn persoonlijkheidstheorie. Hij gaat hierbij uit van vier psychologische functies: denken en voelen (rationele functies) en gewaarwording en intuïtie (irrationele functies). Daarnaast onderscheidt hij nog twee fundamentele levenshoudingen: introversie en extraversie. Volgens Jung heeft ieder mens een dominante levenshouding en een primaire functie die hem tot een bepaald persoonlijkheidstype maken.
De vier psychologische functies van Jung
Jung categoriseerde de menselijke psyche aan de hand van vier fundamentele functies die bepalen hoe we informatie verwerken en beslissingen nemen:
| Functie | Type | Kenmerken |
|---|---|---|
| Denken | Rationeel | Logica, analyse, objectieve beoordeling |
| Voelen | Rationeel | Waarden, emoties, subjectieve beoordeling |
| Gewaarwording | Irrationeel | Zintuiglijke waarneming, concrete informatie |
| Intuïtie | Irrationeel | Mogelijkheden, patronen, onderbewuste inzichten |
De 8 Jung typen van persoonlijkheid:
- Het extraverte denktype
- Het introverte denktype
- Het extraverte gevoelstype
- Het introverte gevoelstype
- Het extraverte gewaarwordingstype
- Het introverte gewaarwordingstype
- Het extraverte intuïtieve type
- Het introverte intuïtieve type
Praktische herkenning van de 8 Jung-typen
Elk persoonlijkheidstype heeft specifieke kenmerken die herkenbaar zijn in het dagelijks leven en op de werkvloer:
| Persoonlijkheidstype | Kernkenmerken | Geschikt voor functies |
|---|---|---|
| Extravert Denktype | Praktisch, doelgericht, organisatorisch | Management, consultancy, projectleiding |
| Introvert Denktype | Theoretisch, reflectief, diepgaand | Onderzoek, analyse, strategische planning |
| Extravert Gevoelstype | Sociaal, harmonieus, empathisch | HR, sales, klantenservice |
| Introvert Gevoelstype | Waardegedreven, loyaal, zorgzaam | Zorgverlening, non-profit, coaching |
| Extravert Gewaarwordingstype | Actiegericht, flexibel, hands-on | Verkoop, marketing, event management |
| Introvert Gewaarwordingstype | Praktisch, betrouwbaar, detailgericht | Administratie, boekhouding, techniek |
| Extravert Intuïtieve type | Innovatief, inspirerend, visionair | Ondernemerschap, creative industries |
| Introvert Intuïtieve type | Creatief, onafhankelijk, toekomstgericht | Ontwerp, schrijven, strategische advisering |
Definities
Om de persoonlijkheidstheorie te kunnen begrijpen, is het belangrijk om de genoemde begrippen te definiëren zoals Jung deze bedoeld heeft.
Introvert versus extravert
Iemand die introvert is legt volgens Jung de focus op de innerlijke belevingswereld, terwijl bij een extraverte levenshouding de focus meer ligt op de buitenwereld.
Het denktype versus het gevoelstype
Het denktype handelt op basis van het verstand, terwijl het gevoelstype handelt met het hart.
Het gewaarwordingstype versus het intuïtieve type
Het gewaarwordingstype laat zich leiden door zintuiglijke prikkels van buitenaf, terwijl het intuïtieve type zich laat leiden door ondefinieerbare gevoelens van binnenuit.
Veel voorkomende misverstanden over Jung’s begrippen
Jung’s terminologie wordt vaak verkeerd geïnterpreteerd in moderne persoonlijkheidstests. Hier zijn de belangrijkste verschillen tussen Jung’s oorspronkelijke bedoeling en de hedendaagse interpretatie:
Belangrijk: Jung’s introversie en extraversie gaan niet over verlegen of sociaal zijn, maar over waar iemand zijn energie vandaan haalt en naartoe richt. Een introverte persoon kan heel sociaal zijn, maar put energie uit innerlijke reflectie.
Dominante levenshouding ondersteund door een primaire functie
Zoals hierboven te lezen is, kunnen de verschillende levenshoudingen en functies gezien worden als tegenpolen. Volgens Jung is er altijd één levenshouding dominant. Daarnaast is er sprake van een primaire functie, secundaire functies en een lagere, minder ontwikkelde functie. Neem bijvoorbeeld het introverte denktype. Het introverte denktype heeft dus als dominante levenshouding introversie, het denken is de primaire functie, de gewaarwording en de intuïtie zijn de secundaire functies en het gevoel is de lagere, onderontwikkelde functie.
Het functie-hiërarchiesysteem van Jung
Jung ontwikkelde een complex systeem waarin elke persoon een unieke hiërarchie van functies heeft:
| Functieniveau | Rol in persoonlijkheid | Ontwikkelingsgraad |
|---|---|---|
| Dominante functie | Sterkste punt, natuurlijke voorkeur | Hoog ontwikkeld |
| Hulpfunctie | Ondersteunt de dominante functie | Matig ontwikkeld |
| Tertiaire functie | Minder bewust gebruikt | Beperkt ontwikkeld |
| Inferieure functie | Zwakste punt, bron van stress | Onderontwikkeld |
Wat vindt Jung van persoonlijkheidstesten?
Jung heeft zijn persoonlijkheidstheorie geïntroduceerd als model om verschillende personen te kunnen categoriseren voor het geven van psychotherapie. Het is nooit zijn bedoeling geweest om door middel van zijn model mensen te labelen. Als hij zou weten dat zijn leer gebruikt wordt om mensen te duiden aan de hand van eenvoudige vragenlijsten, zou hij het daar niet mee eens zijn. Al spreekt hij in zijn theorie van tegenpolen, hij dacht niet dat mensen zich altijd uiterst links of rechts van het spectrum bevinden. Het streven is juist door middel van psychotherapie een harmonieus evenwicht te vinden tussen de verschillende houdingen en functies.
Jung’s waarschuwingen over het gebruik van zijn theorie
Carl Jung heeft verschillende keren gewaarschuwd voor het verkeerd interpreteren van zijn werk:
“Het zou een grote fout zijn om te denken dat er slechts zoveel psychologische typen bestaan als ik heb beschreven. Er zijn evenveel verschillende typen als er mensen zijn.” – Carl Jung
Is een op Jungs theorie gebaseerde persoonlijkheidstest ook iets voor uw bedrijf?
Er zijn verschillende persoonlijkheidstesten in meer of mindere mate gebaseerd op het gedachtegoed van Jung. Zo kunt u kiezen voor de Myers-Briggs Type Indicator, de Management Team Roles Indicator, de Type Dynamics Indicator, de Jungian Type Indicator, Insights Discovery en de Golden Personality Type Profiler. Het nadeel van deze tests is dat ze gebaseerd zijn op een theorie die niet bedoeld is voor het selecteren van medewerkers op basis van hun karakter. De resultaten zijn vaak momentopnames die leuk zijn om enig inzicht te krijgen in de persoonlijkheid van (potentiële) medewerkers, maar niet wetenschappelijk onderbouwd zijn. Het doel van het afnemen van een persoonlijkheidstest schiet u met een dergelijke persoonlijkheidstest voorbij.
Overzicht populaire Jung-gebaseerde tests
Deze tests zijn populair in bedrijfsomgevingen, maar hebben elk hun eigen voor- en nadelen:
| Test | Focus | Toepassingsgebied | Wetenschappelijke basis |
|---|---|---|---|
| Myers-Briggs (MBTI) | 16 persoonlijkheidstypen | Teambuilding, loopbaanadvies | Beperkt |
| Insights Discovery | Kleurpsychologie | Communicatie, verkoop | Matig |
| DISC Assessment | Gedragsstijlen | Leiderschapsontwikkeling | Matig |
| Jungian Type Indicator | Oorspronkelijke Jung-theorie | Psychotherapie, coaching | Theoretisch |
De Big Five Persoonlijkheidstest: aanrader
Wanneer u graag een persoonlijkheidstest wilt implementeren binnen de selectieprocedure voor potentiële medewerkers, kunt u het best kiezen voor een professionele en wetenschappelijke test zoals de Big Five Persoonlijkheidstest. De Big Five Persoonlijkheidstest maakt gebruik van vijf dimensies waarmee iemands persoonlijkheid geduid kan worden, namelijk:
- Extraversion/Introversion
- Agreeableness
- Conscientiousness
- Emotional Stability/Neuroticism
- Openness to Experience
Waarom de Big Five superieur is aan Jung-gebaseerde tests
De wetenschappelijke onderbouwing van de Big Five maakt het tot een betrouwbaarder instrument voor personeelsselectie:
| Aspect | Jung-gebaseerde tests | Big Five |
|---|---|---|
| Wetenschappelijke validatie | Beperkt onderzoek | Uitgebreid gevalideerd |
| Voorspellende waarde | Laag tot matig | Hoog voor werkprestaties |
| Culturele geldigheid | Westerse context | Wereldwijd gevalideerd |
| Test-hertest betrouwbaarheid | Wisselend | Hoog consistent |
Praktische implementatie van persoonlijkheidstests
Voor organisaties die persoonlijkheidstests willen implementeren, zijn dit de belangrijkste overwegingen:
Stappenplan voor implementatie:
Stap 1: Definieer duidelijke doelstellingen voor het gebruik van de test
Stap 2: Kies een wetenschappelijk gevalideerde test zoals de Big Five
Stap 3: Train HR-medewerkers in de juiste interpretatie van resultaten
Stap 4: Integreer de test als onderdeel van een bredere selectieprocedure
Stap 5: Evalueer regelmatig de effectiviteit en pas waar nodig aan
Veelgestelde vragen
Kunnen persoonlijkheidstests discriminatie in de hand werken?
Ja, dit risico bestaat. Tests kunnen onbedoeld bepaalde groepen benadelen. Daarom is het essentieel om alleen gevalideerde tests te gebruiken en de resultaten te combineren met andere selectiecriteria.
Hoe vaak verandert iemands persoonlijkheid?
Onderzoek toont aan dat persoonlijkheid relatief stabiel is, maar wel kan veranderen door levensgebeurtenissen en bewuste ontwikkeling. Tests geven daarom een momentopname, geen levenslange voorspelling.
Mogen werkgevers persoonlijkheidstests verplicht stellen?
Dit hangt af van de lokale wetgeving. In veel landen is dit toegestaan, mits de test relevant is voor de functie en deel uitmaakt van een eerlijke selectieprocedure.
Wat is het verschil tussen Jung’s types en moderne assessments?
Jung ontwikkelde zijn theorie voor therapeutische doeleinden, niet voor personeelsselectie. Moderne assessments zoals de Big Five zijn specifiek ontwikkeld en gevalideerd voor organisatiecontexten.
Kunnen Jung-gebaseerde tests wel bruikbaar zijn voor teamontwikkeling?
Voor teambuilding en bewustwording kunnen deze tests waardevolle inzichten bieden, maar gebruik ze aanvullend en niet als basis voor belangrijke HR-beslissingen.
Conclusie
Het implementeren van een persoonlijkheidstest in de selectieprocedure van potentiële medewerkers kan een effectieve methode zijn voor het werven van mensen die goed passen bij een functie en binnen het bedrijf. Een goede match kan het personeelsverloop terugdringen en de productiviteit verhogen.
Belangrijkste aanbevelingen:
Kies voor wetenschap: Gebruik de Big Five Persoonlijkheidstest in plaats van Jung-gebaseerde tests voor HR-beslissingen
Combineer methoden: Gebruik persoonlijkheidstests als onderdeel van een bredere selectieprocedure
Investeer in training: Zorg dat HR-medewerkers weten hoe ze resultaten correct interpreteren
Blijf kritisch: Evalueer regelmatig de effectiviteit van uw assessment-strategie
U kunt beter kiezen voor een wetenschappelijk onderbouwde test zoals de Big Five Persoonlijkheidstest in plaats van een test die is gebaseerd op de persoonlijkheidstheorie van Jung.
