Het ijsbergmodel van McClelland
Het IJsbergmodel van McClelland uitgelegd
David McClelland (1917 – 1998) was een Amerikaanse psycholoog, academicus en wetenschapper. Hij is beroemd geworden met zijn motivatie theorie.
Wat motiveert de mens? Welke behoeften zijn aangeleerd? Ongeacht leeftijd, geslacht, cultuur heeft iedereen volgens hem te maken met motivatie, wat dan weer direct samenhangt aan behoefte.
Gekoppeld aan zijn motivatie theorie, ontwikkelde hij het ijsbergmodel.
In dit wereldberoemde model wordt de cliënt vergeleken met een ijsberg. Boven de waterlijn zie je het topje van de ijsberg. Onder de waterlijn zit echter het grootste deel. Het gedeelte dat niet zichtbaar is.
Het model zet aan tot nadenken. Wat zijn je sterke punten? Wat wil je bereiken? Hoe wil je dit gaan bereiken?
Wilt u de onderliggende drijfveren van uw medewerkers ontdekken?
Welke betekenis hier verder achter zit, lees je op deze pagina.
De structuur van het IJsbergmodel
Het IJsbergmodel bestaat uit twee hoofddelen die samen het complete menselijke functioneren beschrijven:
| Niveau | Zichtbaarheid | Componenten | Ontwikkelbaarheid |
|---|---|---|---|
| Boven waterlijn | Zichtbaar | Gedrag, vaardigheden, kennis | Makkelijk trainbaar |
| Onder waterlijn | Onzichtbaar | Waarden, overtuigingen, motieven | Moeilijk veranderbaar |
Boven de waterlijn
Boven het wateroppervlak zie je de top van de berg. Hier ziet McClelland het zichtbare gedrag, de vaardigheden en de kennis van mensen. Het doen staat hier centraal.
Deze elementen zijn:
– Observeerbaar door anderen
– Meetbaar en tastbaar
– Relatief makkelijk te ontwikkelen door training
– Direct toepasbaar in werksituaties
Onder de waterlijn
Het grootste deel van een ijsberg ligt verborgen onder de waterlijn. Dit staat symbool voor de onbewuste en onzichtbare overtuigingen, normen, waarden, eigenschappen en motieven van mensen.
In dit verborgen deel bevinden zich vaak de onuitgesproken gedachten en verlangens die het zichtbare gedrag sturen.
Persoonlijkheid en drijfveren in kaart brengen?
De Big Five persoonlijkheidstest helpt u de onderliggende factoren te begrijpen
Onzichtbare factoren
Hierbij staan we nog even stil bij de onzichtbare componenten onder de waterlijn:
| Factor | Definitie | Invloed op gedrag |
|---|---|---|
| Overtuigingen | Sterke meningen over jezelf en anderen | Bepaalt denk- en handelspatronen |
| Normen & Waarden | Wat als goed of slecht wordt beschouwd | Stuurt keuzes en beslissingen |
| Persoonlijke kenmerken | Introvert/extravert, sociaal/verlegen | Beïnvloedt interactiestijl |
| Motieven | Onderliggende drijfveren en behoeften | Energiebron voor prestaties |
Overtuigingen zijn sterke meningen of opvattingen over jezelf, anderen, een situatie. Ze worden gevormd door je opvoeding en omgevingsfactoren. Hieronder valt ook het twijfelen aan jezelf.
Normen en waarden zijn iets wat mensen als goed of slecht gaan beschouwen. Er wordt een bepaalde handeling wel of niet gedaan omdat er een achterliggende norm of waarde speelt die dat beïnvloedt. Je wilt bijvoorbeeld een collega niet lastig vallen omdat hij het te druk heeft.
Persoonlijke kenmerken hebben ook een invloed op het gedrag. Mensen kunnen introvert of extravert zijn. De ene is sociaal, de andere is verlegen.
Motieven zijn de basis om iets te gaan doen. Je bent gemotiveerd om je doel te bereiken. In het andere geval zal het moeilijk worden als je zelf niet overtuigd bent.
IJsbergmodel binnen de organisatie
Binnen een organisatie is het interessant om te weten wat de motivatie is van medewerkers en hun team.
Waarom het IJsbergmodel belangrijk is voor HR:
• 80% van het gedrag wordt gestuurd door onzichtbare factoren
• Duurzame verandering begint onder de waterlijn
• Betere teamdynamiek door begrip van onderliggende drijfveren
• Effectievere coaching door focus op intrinsieke motivatie
Je kunt gedragsveranderingen teweeg brengen op basis van het ijsbergtheorie. Vaak wordt de focus binnen teams gelegd op wat u ziet. Er zijn concrete, tastbare elementen die worden aangepakt.
Het is enerzijds belangrijk om duidelijke richtlijnen vast te leggen, om te werken met een structuur, om afspraken vast te klikken of om feedback te geven.
Maar daarnaast is het ook belangrijk om stil te staan bij wat er inwendig leeft bij de medewerkers. De kenmerken onder de waterlijn van het ijsbergmodel hebben namelijk een zeer grote invloed op het zichtbare gedrag. Ze kunnen versterkend of blokkerend werken.
Het abstracte deel onder de waterlijn mag niet over het hoofd worden gezien. Hier ligt de nadruk op het gevoel. Wanneer mensen vanuit dit diepere niveau worden aangestuurd, ontstaat verandering van binnenuit.
Praktische toepassing in HR
| HR-proces | Focus boven waterlijn | Focus onder waterlijn | Tools |
|---|---|---|---|
| Selectie | CV, diploma’s, ervaring | Drijfveren, waarden, fit | Drijfverentest |
| Ontwikkeling | Vaardigheden training | Persoonlijkheid, overtuigingen | Big Five test |
| Coaching | Gedragsfeedback | Innerlijke blokkades | Gesprekstechnieken |
| Teambuilding | Rollen en taken | Onderliggende spanningen | 360° feedback |
Veelgestelde vragen:
Hoe kunnen organisaties effectief de onderliggende motivaties en waarden van medewerkers, die niet direct zichtbaar zijn, blootleggen?
Organisaties kunnen dieper inzicht verkrijgen door middel van vertrouwelijke gesprekken, psychometrische tests en regelmatige feedbacksessies. Het creëren van een open cultuur waar medewerkers hun overtuigingen en waarden kunnen delen, kan ook helpen.
Wat zijn de best practices voor het integreren van inzichten uit het ijsbergmodel in het dagelijks management en de teamdynamiek?
Best practices kunnen zijn: regelmatig teamoverleg waarin onderliggende waarden en normen worden besproken, het aanpassen van managementstijlen aan de individuele behoeften van medewerkers, en het gebruik van coaching om onderbewuste drijfveren aan te pakken.
Hoe kunnen organisaties ervoor zorgen dat gedragsveranderingen bij medewerkers, beïnvloed door het ijsbergmodel, duurzaam zijn op lange termijn?
Duurzame verandering kan worden bevorderd door regelmatige follow-ups, het instellen van meetbare doelen, en voortdurende ondersteuning en training om ervoor te zorgen dat nieuwe gedragingen worden verankerd in de dagelijkse praktijk.
Welke assessments zijn het meest effectief voor het meten van factoren onder de waterlijn?
Voor het meten van drijfveren en motivatie is de Drijfverentest zeer effectief. Voor persoonlijkheidskenmerken biedt de Big Five persoonlijkheidstest diepgaande inzichten.
Start met het IJsbergmodel in uw organisatie
Wilt u meer inzicht krijgen in wat uw medewerkers beweegt? Wat hun motieven zijn? Wat hun persoonlijkheid is?
Ontdek wat onder de waterlijn ligt
Drijfverentest: Meet onderliggende motivaties
Big Five: Breng persoonlijkheid in kaart
Beide assessments geven u complete inzichten in het IJsbergmodel
Voor meer informatie over onze volledige range aan assessments, klik hier.
